تبیین جامعه¬شناختی تفاوت نرخ برخی مولفه¬های دینداری در ایران

فاصله گرفتن دینداری افراد یک جامعه از آنچه دین خواسته است، علاوه بر احتمال ابتلائات پیش¬بینی شده از سوی دین، به جهت پیچیدگی جامعه و در¬هم¬تنیدگی دین با اجزای زندگی فرد و جامعه، تغییرات عمیق و گسترده¬ای را در سطوح مختلف جامعه ایجاد شده است. عوامل متعددی در ایجاد این فاصله نقش دارند که بررسی میزان و چگونگی تاثیرشان در نتیجه¬ی مقایسه¬ی الگوی مطلوب دینداری از منظر دین که آن را « الگوی حقیقی دینداری » نامیده¬ایم و الگوی موجود دینداری در جامعه که « الگوی محقَّق دینداری » نامگذاری شده است، مشخص می¬شود. این تحقیق با استخراج الگوی حقیقی دینداری از آثار علامه سید محمد حسین طباطبایی به عنوان محقِّقی دقیق و قابل اعتماد در معارف دین اسلام، و الگوی محقَّق دینداری از نتایج تحقیقات گذشته و مقایسه¬ی آنها به بررسی چگونگی این فاصله پرداخته است. و پس از تایید وجود فاصله بین دینداری محقَّق و دینداری حقیقی، عمده¬ علل احتمالی ایجاد و افزایش آن را مورد تحلیل نظری قرار داده است. این عوامل شامل دو دسته¬ی کلی علل فردی و اجتماعی باشد که از این بین، علل اجتماعی به جهت اثرگذاری گسترده و ماندگار از اهمیت بالایی برخودارند. علل فردی خود به علل روانشناختی شامل زمینه¬های ناسالم روانشناختی و حساب هزینه- فایده توسط افراد قابل تقسیم هستند. همچنین علل اجتماعی شامل مدرنیته و و تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم آن، فرآیند جامعه¬پذیری ناقص یا نادرست و مغایرت¬های ساختارهای جامعه با دینداری می¬باشد که هر کدام بر وجهی از دینداری افراد موثر افتاده و آن را دستخوش تغییر می¬کنند. بر اساس آنچه تحقیقات گذشته نشان می¬دهد، افراد جامعه همچنان از سطح بالایی از دینداری برخوردار هستند. از طرفی در مجموع با دینداری حقیقی از حیث اولویت اهتمام به مولفه¬ها تفاوت¬هایی دارد. مولفه¬های فردی بر مولفه¬های اجتماعی اولویت داده شده و عمل به مولفه¬های کم¬هزینه¬تر از اقبال بیشتری برخوردارند.